MAXH ΤΩΝ ΔΕΡΒΕΝΑΚΙΩΝ
Η Μάχη των Δερβενακίων, γνωστή και ως «Σφαγή του Δράμαλη», ήταν μια από τις σημαντικότερες μάχες που πραγματοποιήθηκαν κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, με νικηφόρα έκβαση για τους Έλληνες και μεγάλη καταστροφή των οθωμανικών δυνάμεων υπό τον αρχιστράτηγο Μαχμούτ Πασά Δράμαλη. Η μάχη αυτή δόθηκε στις 26 Ιουλίου 1822, σε δύο από τα τέσσερα μικρά ορεινά περάσματα ( Δερβενάκια ), μεταξύ της Κορίνθου και της κοιλάδας του Άργους. Αποτέλεσμα της μάχης αυτής ήταν και η ενίσχυση της φήμης του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη που φόβισε τους τότε πολιτικούς αντιπάλους του.
Mετά την πτώση της Τριπολιτσάς, καθώς και των φρουρίων της Μονεμβασιάς και του Νεοκάστρου, ο Κολοκοτρώνης πρότεινε στο πολεμικό συμβούλιο την άμεση πολιορκία της Πάτρας. Οι πρόκριτοι της Αχαΐας, όμως, πρωτοστατούντων του Ανδρέα Ζαίμη και του Παλαιών Πατρών Γερμανού, συνειδητοποίησαν ότι ο Κολοκοτρώνης αποκτούσε ολοένα μεγαλύτερη δύναμη και διεμήνυσαν στον Δημήτριο Υψηλάντη ότι δεν επιθυμούσαν τη βοήθεια του Κολοκοτρώνη και ότι μπορούσαν μόνοι τους να απαλλαγούν από τους Τούρκους της Πάτρας. Ωστόσο, έπειτα από πολλές αμφιταλαντεύσεις και διαφωνίες ανατέθηκε τελικά στον Κολοκοτρώνη η πολιορκία της Πάτρας, δίχως όμως ουσιαστική βοήθεια. Ο Κολοκοτρώνης, έχοντας στη διάθεση του μόλις 600 άνδρες και πικραμένος από τις συνωμοσίες που γνώριζε ότι υπήρχαν, παραιτήθηκε από την πολιορκία στις 23 Ιουνίου 1822.
Στις αρχές Ιουλίου του 1822, ένας νέος κίνδυνος πρόβαλε για την Επανάσταση, με την κάθοδο στην Πελοπόννησο ισχυρής τουρκικής δύναμης υπό τον ικανότατο Μαχμούτ Πασά, γνωστότερο ως Δράμαλη. Ο Σουλτάνος , σε πλεονεκτική θέση μετά την εξολόθρευση του Αλή Πασά, είχε στρέψει την προσοχή του στους επαναστατημένους Έλληνες. Χωρίς να συναντήσει την παραμικρή αντίσταση στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα, ο Δράμαλης προέλασε ταχύτατα με 25.000 άνδρες και στις 6 Ιουλίου στρατοπέδευσε στην Κόρινθο. Βασικός του στόχος ήταν η ανακατάληψη της Τριπολιτσάς και η κατάπνιξη της Επανάστασης στον Μοριά με τη βοήθεια του στόλου που θα κατέπλεε στον Αργολικό Κόλπο.
Παρακούοντας τους τοπικούς Τούρκους ηγέτες οι οποίοι τον συμβούλευσαν να κάνει ορμητήριό του την Κόρινθο και έχοντας μεγάλη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του, ο Δράμαλης διέταξε τον στρατό του να προελάσει προς το Ναύπλιο για να λύσει την πολιορκία. Αφού κατέλαβε τον Ακροκόρινθο, έφτασε ανενόχλητος στο Άργος και στρατοπέδευσε έξω από την πόλη στις 12 Ιουλίου. Οι επαναστάτες πιάστηκαν στον ύπνο και δεν μπόρεσαν να υπερασπίσουν τα στενά μεταξύ Κορίνθου και Άργους από τα οποία διήλθε η τουρκική στρατιά.
Μόλις έγινε γνωστό ότι ο Δράμαλης πλησιάζει με τον στρατό του στο Άργος, επικράτησε μεγάλη σύγχυση στους Έλληνες, ιδιαίτερα όταν πληροφορήθηκαν τη λύση της πολιορκίας του Ναυπλίου. Κυβέρνηση και βουλευτές αναχώρησαν πανικόβλητοι από το Άργος για τους Μύλους και από εκεί στα πλοία. Τη δύσκολη αυτή στιγμή όρθωσε το ανάστημά του ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο κήρυξε πανστρατιά ενώ με δραστήρια μέτρα και συντονισμένες ενέργειες κατόρθωσε να περιορίσει τον στρατό του Δράμαλη στην Αργολίδα και να ματαιώσει την πορεία του προς την Τριπολιτσά. Τα μέτρα του Κολοκοτρώνη εστιάστηκαν στην κατάληψη στρατηγικών θέσεων στην Αργολίδα (κυριότερη από όλες η Λάρισα, αρχαία Ακρόπολη του Άργους ) και στην τακτική της «καμένης γης» που εφάρμοσε, δημιουργώντας οξύ επισιτιστικό πρόβλημα στους εισβολείς.
Ο Δράμαλης δεν μπορούσε να προχωρήσει προς την Τριπολιτσά χωρίς να έχει εξασφαλισμένα τα νώτα του. Έχασε πολύτιμο χρόνο με την πολυήμερη πολιορκία του φρουρίου του Άργους και οι άνδρες του εγκλωβίστηκαν εκεί έχοντας εξαντλήσει τα αποθέματα τροφών τους και χωρίς να έχουν δυνατότητα ανεφοδιασμού. Συνειδητοποιώντας τη δύσκολη κατάσταση, ο Δράμαλης αποφάσισε να επιστρέψει στην Κόρινθο ελπίζοντας σε βοήθεια από τον Χουρσίτ Πασά της Λάρισας , τον Γιουσούφ Πασά της Πάτρας ή από τον στόλο.
Το σχέδιο υποχώρησης του Δράμαλη έγινε αντιληπτό από τον Κολοκοτρώνη και παρά τις διαφωνίες των προκρίτων έσπευσε με 2.500 άνδρες να καταλάβει τις στενές διαβάσεις που οδηγούσαν από το Άργος στην Κόρινθο. Δεν θα άφηνε για δεύτερη φορά τις στενωπούς αφύλακτες, όπως είχε γίνει κατά την προέλαση του Δράμαλη. Στις 26 Ιουλίου 1822, στα στενά των Δερβενακίων, κοντά στη Νεμέα, οι Οθωμανοί υπέστησαν δεινή ήττα χάνοντας πάνω από 3.000 άνδρες. Στη μάχη, εκτός του Κολοκοτρώνη, διακρίθηκαν ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο Παπαφλέσσας και ιδιαιτέρως ο Νικήτας Σταματελόπουλος, γνωστότερος ως Νικηταράς, που έλαβε το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος». Ο Δράμαλης και οι εναπομείναντες άνδρες του προσπάθησαν να διαφύγουν την επόμενη από την Κλεισούρα του Αγιονορίου. Όμως, ο Νικηταράς, ο Υψηλάντης και ο Παπαφλέσσας ήταν εκεί για να προκαλέσουν νέες βαριές απώλειες στον Δράμαλη στις 28 Ιουλίου 1822 .
Ο υπερήφανος στρατηλάτης, που είχε αρκετές συμπάθειες μεταξύ των Eλλήνων οπλαρχηγών για τον ήπιο χαρακτήρα του και τις ικανότητές του, ήταν συντετριμμένος, αναλογιζόμενος τις συνέπειες από την οργή του Σουλτάνου. Με τα υπολείμματα του στρατού του έφθασε στην Κόρινθο, όπου στα τέλη Οκτωβρίου πέθανε απογοητευμένος. Ο θριαμβευτής Κολοκοτρώνης ανακηρύχθηκε από την Κυβέρνηση Αρχιστράτηγος της Πελοποννήσου, κατ’ απαίτηση των οπλαρχηγών. Η Επανάσταση όχι μόνο είχε διασωθεί, αλλά είχε αποκτήσει ισχυρά θεμέλια, χάρη στο σχέδιο και την τακτική του Γέρου του Μοριά.
Ουσιαστικά, είναι η πρώτη φορά που οι επαναστατημένοι Έλληνες αντιμετωπίζουν τακτικό στρατό. Μέχρι τότε πολεμούσαν κυρίως κόντρα σε φρουρές. Εκείνο το καλοκαίρι, οι Επαναστάτες ήρθαν αντιμέτωποι με μια στρατιά 30.000 πάνοπλων Οθωμανών, έτοιμοι να καταπνίξουν την Επανάσταση. Η νίκη στα Δερβενάκια ήταν αυτό που περίμεναν να δουν οι Μεγάλες Δυνάμεις για να κρίνουν τη στάση τους απέναντι στους Έλληνες. Όλοι πίστευαν ότι η κατάληψη της Τριπολιτσάς ήταν ένα τυχαίο γεγονός και πως στην ευρεία κλίμακα της αντεπίθεσης οι Έλληνες θα κατέρρεαν. Πραγματικά, όλοι είχαν καταρρεύσει εκτός από τον ατρόμητο στρατηγό, τον Γέρο του Μοριά, ο οποίος παραμένοντας όρθιος και ψύχραιμος περίμενε τον Δράμαλη στην Πελοπόννησο.
Το σημαντικό, όμως, δεν ήταν μόνο η συντριβή του Οθωμανικού στρατού αλλά και ο τρόπος με τον οποίο επήλθε. Αξίζει να σημειωθεί ότι, οι περισσότεροι Έλληνες καπεταναίοι είχαν εγκαταλείψει τον Κολοκοτρώνη, οποίος στάθηκε «όρθιος» στα Δερβενάκια με μόλις 2.500 άντρες. Αν ο Γέρος του Μοριά είχε τουλάχιστον διπλάσια δύναμη σε άνδρες, θα είχε καταστρέψει κυριολεκτικά το σύνολο της στρατιάς του Δράμαλη. Παρόλα αυτά, η καταστροφή, «η Νίλα» του Δράμαλη, όπως έμεινε στην ιστορία, συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πέντε κορυφαίες καταστροφές στρατιωτικών δυνάμεων στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία. Αν μάλιστα αναλογιστούμε τα μέσα και τα γεγονότα της εποχής, η επιτυχία γίνεται ακόμα πιο σημαντική.
Από το σημείο αυτό και μετά, τη σημασία της Επανάστασης αντιλαμβάνονται πρώτες οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και ακολουθεί η Αγγλία υπό τον Κάνινγκ. Έτσι, αρχίζει η μεγάλη μεταστροφή των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων υπέρ των επαναστατημένων Ελλήνων και ουσιαστικά ανοίγει ο δρόμος για την ελευθερία της Ελλάδας σε διπλωματικό επίπεδο.
