ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΕΣΜΟ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗ

1.Ο θεσμός του Γενικού Επιθεωρητή ανάγεται στην εποχή του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια και στις πρώτες προσπάθειες οργάνωσης τακτικού στρατού. Η παλαιότερη αναφορά απαντάται σε διάταγμα του 1829, με το οποίο ο Γάλλος Συνταγματάρχης Τρεζέλ (Camille Alphonse Trézel) ορίστηκε Γενικός Διευθυντής των τακτικών ελληνικών στρατευμάτων με τον βαθμό του Υποστρατήγου, στη θέση του Γερμανού Συνταγματάρχη Έιδεκ (Carl Wilhelm von Heideck), ο οποίος είχε παραιτηθεί για λόγους υγείας. Ανάμεσα στα καθήκοντα που θα ασκούσε ο Γενικός Διευθυντής ήταν και εκείνα του Γενικού Επιθεωρητή, δηλαδή είχε την εποπτεία των προαγωγών, ηθικών αμοιβών και ποινών των στρατιωτικών.

2. Η θέση του Γενικού Επιθεωρητή όλων των στρατευμάτων θεσπίστηκε για πρώτη φορά με διάταγμα το 1833. Ο Γενικός Επιθεωρητής ήταν υπεύθυνος απέναντι στον Γραμματέα επί των Στρατιωτικών  και κύριο καθήκον του ήταν η διεξαγωγή επιθεωρήσεων των Ταγμάτων, Ιλών, Λόχων και Μοιρών του στρατού, απροειδοποίητα, τουλάχιστον δύο φορές κατ’ έτος. Στις επιθεωρήσεις ήλεγχε την κατάσταση του οπλισμού, ιματισμού και λοιπού υλικού, το πνεύμα και την πειθαρχία των στρατευμάτων κ.α. Στις 11 Φεβρουαρίου 1833 Γενικός Επιθεωρητής όλων των ελληνικών στρατευμάτων διορίστηκε  ο  Βαυαρός Αντισυνταγματάρχης Χριστιανός Σμαλτς (Johann Heinrich Christian von Schmaltz). Ο θεσμός του Γενικού Επιθεωρητή διατηρήθηκε μέχρι το 1861, οπότε καταργήθηκε με διάταγμα στις 29 Σεπτεμβρίου, μετά την αναδιοργάνωση του Στρατού.

3. Με τις γενικές μεταβολές στην οργάνωση του Στρατού, το 1866, και τη συγκρότηση τριών Αρχηγείων, της Ανατολικής Ελλάδας, της Δυτικής Ελλάδας και της Επτανήσου, τα καθήκοντα του Επιθεωρητή ασκούσαν οι τρεις Αρχηγοί διοικητές, ο καθένας για την περιφέρειά του.

4. Το 1900, με τον νόμο «Περί Γενικής Διοικήσεως του Στρατού», τα Αρχηγεία καταργήθηκαν και το σύνολο του στρατού τέθηκε υπό ενιαία διοίκηση, η οποία υπαγόταν στο Υπουργείο των Στρατιωτικών. Ο Γενικός Διοικητής του Στρατού έφερε τον βαθμό του Αντιστρατήγου και ασκούσε συγχρόνως και τα καθήκοντα του Γενικού Επιθεωρητή. Είχε τη δυνατότητα να εκτελεί κατά βούληση επιθεωρήσεις του συνόλου ή τμημάτων του στρατού, καθώς και να διατάσσει την εκτέλεσή τους από τους Μεράρχους ή τους ειδικούς επιθεωρητές. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1900, Γενικός Διοικητής του Στρατού ορίστηκε ο Διάδοχος Κωνσταντίνος.

5. To 1904, καθορίστηκε λεπτομερώς με Βασιλικό Διάταγμα η διαδικασία διενέργειας των επιθεωρήσεων κάθε είδους και βαθμίδας, με σκοπό τον έλεγχο της εκπαίδευσης, της πειθαρχίας και της διοίκησης του στρατεύματος. Παράλληλα με τον Γενικό Επιθεωρητή, καθήκοντα επιθεωρητών είχαν  οι διοικητές των Μεραρχιών, ενώ ο Γενικός Διοικητής του Στρατού μπορούσε, αν το έκρινε αναγκαίο, να επιθεωρεί ο ίδιος ή να παρίσταται σε οποιαδήποτε επιθεώρηση στρατευμάτων.

6. Το 1909, καταργήθηκε η Γενική Διοίκηση και η διοίκηση του στρατού ανατέθηκε στις κατά τόπους  Μεραρχίες, οι οποίες υπάγονταν απευθείας στο Υπουργείο Στρατιωτικών. Τα καθήκοντα Γενικών Επιθεωρητών ανέλαβαν οι διοικητές των Μεραρχιών, καθένας για την περιοχή αρμοδιότητάς του.

7. Η θέση του Γενικού Επιθεωρητή επανήλθε το 1911 με νόμο, με τον οποίο καθορίστηκαν λεπτομερώς τα καθήκοντα, τα δικαιώματα και οι αρμοδιότητές του. Ο Γενικός Επιθεωρητής υπαγόταν απευθείας στον υπουργό των Στρατιωτικών και έπρεπε να φέρει τον βαθμό του Αντιστρατήγου, εφόσον δε ο διάδοχος του θρόνου έφερε τον βαθμό, μπορούσε να διοριστεί στη θέση αυτή. Πράγματι, λίγο αργότερα, στις 25 Μαρτίου 1912, Γενικός Επιθεωρητής του Στρατού διορίστηκε ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, ο οποίος ανακλήθηκε από τη διαθεσιμότητα με τον βαθμό του Αντιστρατήγου.

8. Το 1917 συστάθηκε θέση Γενικού Επιθεωρητού της ζώνης του Εσωτερικού υπό τις άμεσες διαταγές του υπουργού Στρατιωτικών, με σκοπό την εφαρμογή των στρατιωτικών κανονισμών, την οργάνωση του Στρατού, την ηθική και την υλική κατάστασή του στη ζώνη του Εσωτερικού. Στις 13 Νοεμβρίου 1917,  στη θέση αυτή διορίστηκε ο Υποστράτηγος Χριστοδούλου Νικόλαος.

9. Τον Νοέμβριο του 1921 συγκροτήθηκε Επιθεώρηση Στρατιωτικών Σχολείων υπό τη διεύθυνση Αντιστρατήγου ή Υποστρατήγου, με έδρα την Αθήνα και υπαγωγή στον υπουργό των Στρατιωτικών, με σκοπό τον έλεγχο και την εξασφάλιση της καλής εκπαίδευσης στα Στρατιωτικά Σχολεία Ευελπίδων, Επιμελητείας και Διαχείρισης, Εφαρμογής των διαφόρων Όπλων και Εκπαίδευσης των Υπολοχαγών και Ανθυπολοχαγών. Αντίστοιχα, συγκροτήθηκε Επιθεώρηση Εφορειών Υλικού Πολέμου, με σκοπό την επιτήρηση και τον έλεγχο όλων των ζητημάτων σχετικά με τουλικό πολέμου, επίσης υπαγόμενη απευθείας στον υπουργό των Στρατιωτικών και με έδρα την Αθήνα.

10. Το 1929, με τον νέο Οργανισμό του στρατού, οι επιθεωρήσεις των Σωμάτων, η εποπτεία της διοίκησης, ο συντονισμός της εκπαίδευσης των Μονάδων και των Αξιωματικών, και η εξακρίβωση της ετοιμότητάς τους σε περίπτωση επιστράτευσης εξασφαλίζονταν με τη λειτουργία δύο Επιθεωρήσεων Σωμάτων Στρατού, μίας Γενικής Επιθεώρησης Σχολών και των Ειδικών Επιθεωρήσεων Όπλων, Σωμάτων και Υπηρεσιών.

11. Το 1935, Γενικοί Επιθεωρητές του Στρατού ονομάστηκαν οι τρεις Αντιστράτηγοι που ήταν μέλη του Ανωτάτου Πολεμικού Συμβουλίου. Διορίζονταν από τον υπουργό Στρατιωτικών, επιλέγονταν από τους αρχαιότερους Αντιστρατήγους και αποστολή τους ήταν η διαρκής παρακολούθηση της κατάστασης, από διοικητικής και εκπαιδευτικής άποψης, όλων των  Μονάδων,  Σχολών  και  Υπηρεσιών  που βρίσκονταν υπό τη δικαιοδοσία τους, καθώς και η εξακρίβωση της ετοιμότητάς τους σε περίπτωση επιστράτευσης. Επίσης, ήταν υπεύθυνοι για την εκπαίδευση των αξιωματικών και την παρακολούθηση και γενική εποπτεία των ασκήσεων.

12. Το 1937, καταργήθηκαν οι τρεις Γενικοί Επιθεωρητές Στρατού και καθορίστηκε ένας, ο οποίος υπαγόταν απευθείας στον υπουργό και ήταν αρχαιότερος όλων των ομοιόβαθμων διοικητών Σωμάτων Στρατού. Αποστολή του ήταν η διαρκής παρακολούθηση της εκπαίδευσης του στρατού, καθώς και η οργάνωση και διεύθυνση όλων των ασκήσεων στον χάρτη και στο έδαφος, σύμφωνα με τις οδηγίες και διαταγές του υπουργού των Στρατιωτικών, με τη συνδρομή και των Επιθεωρητών Όπλων και Υπηρεσιών.

13. Κατά την περίοδο της Κατοχής, τον Μάιο του 1942, όταν η εξόριστη στην Αίγυπτο ελληνική κυβέρνηση συγκρότησε το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, το Αρχηγείο του  Βασιλικού Ελληνικού Στρατού Μέσης Ανατολής συγχωνεύθηκε στο μέχρι τότε Υπουργείο Στρατιωτικών και συγκροτήθηκαν το Γενικό Επιτελείο Στρατού και η Γενική Επιθεώρηση Στρατού. Η Γενική Επιθεώρηση υπαγόταν απευθείας    στον Υπουργό Στρατιωτικών, ο οποίος καθόριζε τη δικαιοδοσία και το πρόσωπο του Γενικού Επιθεωρητή.

14. Το 1947, με Νομοθετικό Διάταγμα ορίστηκε εκ νέου η θέση του Γενικού Επιθεωρητή Στρατού με έδρα την Αθήνα. Τα καθήκοντά του ήταν η παρακολούθηση της εκπαίδευσης του στρατού με περιοδικές ή έκτακτες επιθεωρήσεις και η ενημέρωση του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου για την πορεία της εκπαίδευσης στον στρατό και τα προτεινόμενα μέτρα για τη βελτίωσή της. Είχε τον βαθμό του Αντιστρατήγου και τη δικαιοδοσία του Διοικητή Σώματος Στρατού και ήταν μέλος του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου. Ο θεσμός διατηρήθηκε μέχρι το 1971, οπότε και καταργήθηκε.

15. Η  Γενική  Επιθεώρηση  Στρατού επανασυστάθηκε στο Αρχηγείο Στρατού τον Οκτώβριο του 1976. Υπαγόταν στον Αρχηγό Στρατού και αρμοδιότητά της ήταν ο έλεγχος και η αξιολόγηση της οργάνωσης, επιχειρησιακής ετοιμότητας, οχύρωσης, εκπαίδευσης, επιστράτευσης, προσωπικού, υλικού και μέσων  του Στρατού. Ο Γενικός Επιθεωρητής ήταν ισότιμος με τον Διοικητή Στρατιάς και είχε αντίστοιχη δικαιοδοσία.

16. Το  1988  η  Γενική  Επιθεώρηση του Στρατού αναδιοργανώθηκε και περιλάμβανε Επιτελικό Γραφείο και Υπασπιστή.

17. Το 2005 οργανώθηκε Γραφείο με αρμοδιότητες σε θέματα ασφαλείας πτήσεων και εδάφους (ΓΑΠΕ)  και το 2008 συστήθηκε Διεύθυνση με αρμοδιότητα τις Εθνικές Επιχειρησιακές Αξιολογήσεις.

18. Το 2011 η Γενική Επιθεώρηση Στρατού αναδιοργανώθηκε με τη συγκρότηση του Γραφείου Ελέγχου – Επιθεώρησης Ανυψωτικών Μηχανημάτων.

19. Μετά την τελευταία αναδιοργάνωση του Επιτελείου του ΓΕΣ η Γενική Επιθεώρηση Στρατού μετονομάσθηκε σε Γενική Επιθεώρηση Στρατού - Διοίκηση Δόγματος και Εκπαίδευσης και η οργάνωσή της, έχει όπως παρακάτω:
    α. Γενικός Επιθεωρητής Στρατού – Διοικητής Δόγματος και Εκπαίδευσης
        (1)Επιτελικό Γραφείο.
        (2)Υπασπιστής.
    β. Υποδιοικητής
        (1)Επιτελικό Γραφείο.
        (2)Υπασπιστής.
    γ. Επιτελάρχης
        (1)Γραμματεία.
    δ. Διεύθυνση Επιθεωρήσεων (ΔΕΠΙΘ)
    ε. Διεύθυνση Αξιολογήσεων (ΔΑΞ)
    στ. Διεύθυνση Ασφαλείας Πτήσεων - Εδάφους (ΔΑΠΕ)
    ζ.Διεύθυνση Δόγματος και Εκπαίδευσης (ΔΙΔΕΚΠ)

Ονομαστική κατάσταση εμφαίνουσα τους διατελέσαντες Γενικούς Επιθεωρητές Στρατού σε μορφή