Γενική Περιγραφή

Στο χώρο του Στρατιωτικού Μουσείου Γιαννιτσών πραγματοποιείται αναδρομή στο Μακεδονικό Αγώνα, εστιασμένη στη Μάχη του Βάλτου των Γιαννιτσών και στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912 – 1913.

Η αναδρομή πραγματοποιείται μέσα από κείμενα, φωτογραφίες και κειμήλια τοποθετημένα σε Κ-PLAST, προθήκες και ανθρώπινα ομοιώματα. Μέσα από τα εκθέματα του Μουσείου γίνεται αναφορά στους στρατούς της Συμμαχίας των 4 Χριστιανικών Κρατών (Ελλάδα, Βουλγαρία Σερβία και Μαυροβούνιο) καθώς και στον Τούρκικο στρατό.

Ο επισκέπτης μετά την περιήγησή του στο χώρο του Μουσείου αποκτά μια πλήρη εικόνα των μαχητών εκείνης της εποχής και των αγώνων τους, την οποία αποκομίζει μέσα από τον οπλισμό, τις στολές, τον εξοπλισμό, τα παράσημα, τα μετάλλια, τις φωτογραφίες, τα επιστολικά δελτάρια, τα αποκόμματα εφημερίδων κ.α., όλα της εποχής εκείνης.

Τέλος η παρουσίαση συνοδεύεται από μία ολιγόλεπτη προβολή DVD συναφούς θέματος έτσι ώστε φεύγοντας ο επισκέπτης να έχει μια ολοκληρωμένη άποψη για την εποχή εκείνη και τους αγώνες που έλαβαν χώρα.

ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ

Τα εκθέματα του ΣΜ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ, αναφέρονται στον Μακεδονικό Αγώνα και στους Βαλκανικούς Πολέμους.

Ξεκινώντας την ξενάγηση, θα αναφερθούμε στην έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα καθώς και στις επιχειρήσεις στη λίμνη των Γιαννιτσών, η οποία ήταν ένα από «τα θέατρα» του Μακεδονικού Αγώνα.

Ο Μακεδονικός Αγώνας στην αρχή, κινήθηκε σε εκκλησιαστικό και ιδεολογικό επίπεδο και αργότερα εξελίχθηκε σε ένοπλο αγώνα μεταξύ των Ελλήνων Μακεδονομάχων και των Βούλγαρων Κομιτατζήδων για τον έλεγχο της τουρκοκρατούμενης Μακεδονίας. Οι Βούλγαροι προσπάθησαν να επιβάλλουν την κυριαρχία τους στην περιοχή, ιδρύοντας εξαρχικές εκκλησίες και βουλγαρικά σχολεία. Η προσπάθεια τους δεν είχε την επιτυχία που περίμεναν, και γι’ αυτόν τον λόγο εισήλθαν στην περιοχή της Μακεδονίας 600 ένοπλοι Βούλγαροι, οι λεγόμενοι κομιτατζήδες προσπαθώντας με τη βία να εκβουλγαρίσουν τον ελληνικό πληθυσμό της Μακεδονίας.

Το ελληνικό κράτος για να αντιμετωπίσει την ανεξέλικτη δράση των κομιτατζήδων, αποφάσισε να αντιδράσει, στέλνοντας κρυφά Έλληνες Αξκούς στην περιοχή της Μακεδονίας, οι οποίοι με την βοήθεια των προξενείων της Ελλάδας στην Θεσσαλονίκη και στο Μοναστήρι, οργάνωσαν τα ένοπλα τμήματα των Μακεδονομάχων που δρούσαν στην περιοχή αντιμετωπίζοντας τους Βούλγαρους κομιτατζήδες.

Ο ένοπλος Μακεδονικός Αγώνας καθορίζεται χρονολογικά από το 1904 έως το 1908, που είναι και το τέλος του.

Σημαντικοί Έλληνες Μακεδονομάχοι που έδρασαν στην περιοχή της Μακεδονίας, ήταν ο Παύλος Μελάς, ο οποίος ήταν ο σημαντικότερος όλων, ο καπετάν Τέλλος Άγρας, που έδρασε στη λίμνη των Γιαννιτσών, ο Ανθλγός Κατεχάκης, ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης, ο οποίος κρατούσε το φρόνημα των κατοίκων της Μακεδονίας σε υψηλά επίπεδα, παρά τον εκφοβισμό των Βουλγάρων προς τον ίδιο.

Οι πρόξενοι της Ελλάδος, Λάμπρος Κορομηλάς στο προξενείο Θεσσαλονίκης ο Ίωνας Δραγούμης στο προξενείο Μοναστηρίου, βοηθούσαν πάρα πολύ στον Μακεδονικό Αγώνα μετατρέποντας τα προξενεία σε Στρατηγεία του Μακεδονικού Αγώνα.

Μετά το τέλος του Μακεδονικού Αγώνα το 1908, με την επανάσταση των Νεότουρκων που υποσχέθηκαν ισονομία και ισοπολιτεία σε όλους τους πληθυσμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ανεξαρτήτως θρησκεύματος, φτάνουμε στην περίοδο που πρωθυπουργός της Ελλάδος αναλαμβάνει ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Με δικές του πρωτοβουλίες ο Ελληνικός Στρατός αναδιοργανώθηκε και εκσυγχρονίστηκε. Προμηθεύτηκαν νέα πολυβόλα και άλλαξαν τα τυφέκια. Ενσωματώθηκε στον ελληνικό στόλο το θωρηκτό «Αβέρωφ», συγκροτήθηκε ο 1ος Λόχος Αεροπορίας και μετά την επιστράτευση που διατάχθηκε, ο ελληνικός στρατός επανδρώθηκε σε ικανοποιητικό βαθμό και ήταν ετοιμοπόλεμος για τους επερχόμενους Βαλκανικούς Πολέμους.

Ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος ξεκίνησε, αφού οι Νεότουρκοι απέρριψαν το αίτημα των 4 Συμμαχικών Δυνάμεων Ελλάδας-Σερβίας-Βουλγαρίας-Μαυροβουνίου, υλοποίησης των υποσχέσεων που είχαν δοθεί για ισονομία και ισοπολιτεία στους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο Ελληνικός Στρατός με το κυρίως τμήμα του, τη Στρατιά Θεσσαλίας, εισήλθε στις επιχειρήσεις στις αρχές του Οκτωβρίου 1912, στα τότε ελληνοτουρκικά σύνορα, στην οριογραμμή της Θεσσαλίας με τη Μακεδονία.

Ο Ελληνικός Στρατός με τη ΙΙ Μ/Κ ΜΠ, αφού κατάφερε να ελευθερώσει την πόλη της Ελασσόνας και να χαρίσει στο Ελληνικό Έθνος την πρώτη νίκη του, κλήθηκε να αντιμετωπίσει το κυρίως τμήμα του οθωμανικού στρατού στα στενά του Σαρανταπόρου, όπου οι Τούρκοι υπέστησαν μεγάλη φθορά στα στενά της Πόρτας και έχασαν ολόκληρο το πυροβολικό τους. Η έκβαση της μάχης, κρίθηκε υπέρ του Ελληνικού Στρατού και ανάγκασε τους Οθωμανούς σε οπισθοχώρηση.

Μετά τη μάχη αυτή, απελευθερώθηκαν πολλές πόλεις της κεντρικής Μακεδονίας.

Το ελληνικό στρατηγείο εγκαταστάθηκε στην πόλη της Κοζάνης. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε προέλαση προς βορά, προς την πόλη Μοναστήρι, για να συντρίψει τον Οθωμανικό Στρατό και να απελευθερώσει την πόλη.

Το σχέδιο τροποποιήθηκε κατόπιν διαταγής του υπουργείου στρατιωτικών, με αποτέλεσμα ο Ελληνικός Στρατός να κινηθεί προς τη Θεσσαλονίκη, καθώς υπήρχαν πληροφορίες ότι ο Βουλγαρικός στρατός κινείται προς τα εκεί, για να την καταλάβει. Ο Ελληνικός Στρατός, μετά από αυτή την πληροφορία κινήθηκε προς τη Θεσσαλονίκη.

Οι Οθωμανοί είχαν αποφασίσει να στήσουν τη δεύτερη γραμμή άμυνας τους και να υπερασπιστούν την πόλη των Γιαννιτσών, παρόλο που η περιοχή δεν προσφέρονταν για αμυντικές επιχειρήσεις λόγω της μορφολογίας του εδάφους. Παρόλο αυτά, αποφάσισαν να την υπερασπισθούν γιατί ήταν ιερή πόλη γι’ αυτούς.

Με την άφιξη του Ελληνικού Στρατού στην περιοχή των Γιαννιτσών, άρχισαν και οι συγκρούσεις με τμήματα του Οθωμανικού στρατού. Η μάχη ολοκληρώθηκε στις 20 Οκτωβρίου 1912 αφού ο Οθωμανικός στρατός υπέστη μεγάλες απώλειες, αδυνατώντας να αναδιοργανωθεί σε τακτικό σώμα και αναγκάστηκε να υποχωρήσει προς τη Θεσσαλονίκη.

Ο Ελληνικός στρατός αφού απελευθέρωσε τα Γιαννιτσά, συνέχισε την πορεία του προς Θεσσαλονίκη. Το ελληνικό στρατηγείο εγκαταστάθηκε στην έπαυλη «Τόψιν», στο σημερινό χωριό Γέφυρα και άρχισε τις διαπραγματεύσεις για την παράδοση της Θεσσαλονίκης.

Η ελληνική πλευρά απέρριψε δύο φορές τους όρους των Οθωμανών και ζήτησε την άνευ όρων παράδοση της πόλης. Ο Ταχσίν Πασάς, επικεφαλής του Οθωμανικού στρατού, εν τέλει αναγκάστηκε να δεχτεί τους όρους της ελληνικής πλευράς, καθώς πλέον ο Οθωμανικός Στρατός αδυνατούσε να προβάλει οποιαδήποτε αντίσταση. Στις 26 Οκτώβριου 1912, ο Ελληνικός Στρατός εισήλθε στη Θεσσαλονίκη απελευθερώνοντάς την.

Οι ναυτικές επιχειρήσεις του Ελληνικού Στόλου στο Βόρειο Αιγαίο, υπήρξαν καταλυτικές για την έκβαση των Βαλκανικών Πολέμων, καθώς με Αρχηγό τον Ναύαρχο Κουντουριώτη και με το θωρηκτό «ΑΒΕΡΩΦ», αποστολή του ήταν να περιορίσει τη δράση του Οθωμανικού στόλου στα στενά του Ελλήσποντου. Αυτό το κατάφερε με δύο νικηφόρες ναυμαχίες (της Έλλης και της Λήμνου).

Με το τέλος του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, με την υπογραφή της συνθήκης του Λονδίνου στις 17 Μαΐου 1913, η χώρα μας πέτυχε να απελευθερώσει και να ενσωματώσει στην επικράτεια της την Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, τα νησιά του Βορείου Αιγαίου και την Κρήτη.

Συνεχίζοντας την ξενάγηση, βλέπουμε ότι η Βουλγαρία δεν ήταν διατεθειμένη να υποχωρήσει από τις διεκδικήσεις της στη Μακεδονία. Αυτό καταδεικνύονταν και τα πολλαπλά επεισόδια που προκλήθηκαν στα σημεία επαφής μεταξύ Ελληνικού και Βουλγαρικού στρατού, κατά το 1913.

Έτσι ξεκίνησε ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος μεταξύ Βουλγαρίας, Ελλάδας και Σερβίας και επικεντρώθηκε στη μάχη Κιλκίς-Λαχανά με νικητές τους Έλληνες και την οπισθοχώρηση του Βουλγάρικου στρατού. Κατά την προέλαση του Ελληνικού Στρατού απελευθερώθηκε όλη η Ανατολική Μακεδονία. Εν συνεχεία με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου στις 28 Ιουνίου 1913 τερματίστηκε ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος.

Η Ελλάδα πλέον αποκτούσε το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας, ως το Νέστο ποταμό, καθώς και τη νότια Ήπειρο.

Το έθνος μπορούσε να προσβλέπει σ’ ένα μέλλον πιο αισιόδοξο γεμάτο αυτοπεποίθηση και περηφάνια.